กำจัดลูกน้ำยุงลายด้วยสารสกัดใบสบู่ดำ

   สบู่ดำ ไม้ยืนต้นมากคุณประโยชน์ ที่ทราบกันดีก็คือเมล็ดสบู่ดำสามารถนำมาผลิตน้ำมันไบโอดีเซล ใช้เป็นส่วนผสมของการทำสบู่ และยังสามารถใช้เป็นยาระบายแก้ท้องผูก  น้ำยางจากลำต้นมีฤทธิ์ต้านการเจริญของเชื้อราและแบคทีเรีย จึงมีการใช้เป็นยาพื้นบ้านรักษาโรคผิวหนังบางชนิด  นอกจากนั้นยังพบว่าชาวบ้านมีการใช้ส่วนต่างๆของสบู่ดำมาใช้เป็นยาเบื่อหนูและแมลงศัตรูพืชบางชนิด รวมทั้งมีรายงานการศึกษาถึงศักยภาพของสารสกัดจากใบสบู่ดำในการทำลายลูกน้ำยุงดำ ยุงเสือและยุงลายก่อนที่ลูกน้ำยุงจะเจริญเป็นยุงเต็มวัย

  ผศ.ดร.ณกัญภัทร จินดา อาจารย์ประจำภาควิชาเทคโนโลยีชีวภาพ คณะอุตสาหกรรมเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์    จึงสนใจที่จะศึกษาว่าสารสกัดจากใบสบู่ดำสามารถทำลายยุงลายเต็มวัยที่เป็นเจ้าบ้าน (host) ของไวรัสเดงกี และ ไวรัสชิคุนกุนยา ซึ่งพร้อมที่จะเป็นพาหะ (vector) แพร่กระจายโรคไข้เลือดออกและโรคไข้ปวดตามข้อ เพื่อหยุดการแพร่กระจายของโรคได้หรือไม่   จึงได้ดำเนินการวิจัยเพื่อศึกษาถึงผลการต้านการเจริญของไวรัสชิคุนกุนยาในระดับหลอดทดลอง  ต่อการทำลายลูกน้ำยุงลาย Aedes  aegypti และ การทำลายยุงลายเต็มวัย โดยทำการทดสอบสารสกัดจากใบสบู่ดำเปรียบเทียบทั้งสายพันธุ์ที่เมล็ดมีฟอร์บอลเอสเทอร์(มีพิษ) และไม่มีฟอร์บอลเอสเทอร์(ไม่มีพิษ) สกัดด้วยตัวทำละลายต่างๆได้แก่เมทานอล เอทานอล เฮกเซน ไดคลอโรมีเทน และน้ำ  ทำการศึกษากิจกรรมต้านการเจริญของไวรัส ชิคุนกุนยาของสารสกัดหยาบสบู่ดำในความเข้มข้นระดับต่างๆ  ทดสอบการทำลายลูกน้ำยุงระยะตัวโม่งคำนวณเปอร์เซ็นต์การตายของลูกน้ำ หาความเข้มข้นที่ต่ำที่สุดของสารสกัดที่ทำให้ลูกน้ำยุงตาย ทดสอบการต้านการวางไข่และการเจริญของลูกน้ำยุง รวมทั้งศึกษาการตรึงสารสกัดหยาบใบสบู่ดำด้วยทรายเรซิน และผงสารสกัดจากขี้เถ้าแกลบ

   ผลการทดสอบพบว่าสารสกัดน้ำใบสบู่ดำ มีประสิทธิภาพการยับยั้งลูกน้ำยุงลายระยะตัวโม่งสูงสุด และพบว่าสายพันธุ์ของสบู่ดำที่มีปริมาณฟอร์บอลเอสเทอร์ในเมล็ดสบู่ดำแตกต่างกันไม่มีผลต่อการยับยั้งการเจริญของไวรัส ชิคุนกุนยา ส่วนผลการศึกษาการใช้สารสกัดใบลบู่ดำกำจัดลูกน้ำยุงลายพบว่าสารสกัดหยาบจากใบสบู่ดำที่สกัดด้วยน้ำ สามารถฆ่าลูกน้ำยุงลายในระยะตัวโม่งได้มากกว่า 80% ภายในเวลา 2 ชั่วโมง เมื่อใช้ในความเข้มข้นตั้งแต่ 4% โดยปริมาตร ซึ่งมีประสิทธิภาพดีกว่าสารสกัดไดคลอโรมีเทนโดยไม่พบการตกค้างของฟอร์บอลเอสเทอร์ในน้ำ  สารสกัดกึ่งบริสุทธิ์ สามารถทำลายลูกน้ำยุงลายระยะตัวโม่งหรือตัวกลางวัยได้ มากกว่า 90%   การใช้สารสกัดหยาบโดยตรงสามารถทำลายลูกน้ำยุงลายได้ดีกว่าการใช้สารสกัดใบสบู่ดำที่ตรึงบนทรายเรซิน และสารสกัดใบสบู่ดำที่ตรึงบนผงสารสกัดจากขี้เถ้าแกลบที่ต้องใช้ในปริมาณมากและใช้เวลาออกฤทธิ์นานกว่า  จากการทดสอบอายุการเก็บรักษา สารสกัดหยาบ  สารสกัดกึ่งบริสุทธิ์และสารสกัดที่ตรึงบนผงสารสกัดจากขี้เถ้าแกลบของใบสบู่ดำที่เก็บในถุงฟอยล์พบว่า สารสกัดมีอายุการเก็บรักษาได้มากกว่า 6 เดือน เมื่อเก็บรักษาที่อุณหภูมิห้อง

 องค์ความรู้ด้านการใช้ฤทธิ์การทำลายลูกน้ำยุงลายของสารสกัดจากใบสบู่ดำจะเป็นประโยชน์ต่อสาธารณสุขพื้นฐานเพื่อควบคุมการแพร่กระจายของพาหะไวรัสชิคุนกุนยาหรือ โรคไข้ปวดตามข้อ  เป็นการเพิ่มมูลค่าใบสบู่ดำมาใช้เป็นพืชสมุนไพรเพิ่มทางเลือกในการพัฒนาผลิตภัณฑ์จากธรรมชาติที่มีศักยภาพสามารถทำลายลูกน้ำยุงลายได้ต่อไป

	ที่มาข้อมูล : โครงการวิจัยทุนอุดหนุนวิจัย มก. หัวหน้าโครงการ : ผศ.ดร.ณกัญภัทร จินดา ภาควิชาเทคโนโลยีชีวภาพ คณะอุตสาหกรรมเกษตร เรื่อง : วันเพ็ญ นภาทิวาอำนวย ฝ่ายเผยแพร่งานวิจัย สถาบันวิจัยและพัฒนาแห่ง มก. โทร. 02 561 1474 e-mail : rdiwan@ku.ac.th
ผศ.ดร.ณกัญภัทร จินดา