สารก่อมะเร็งในเครื่องปรุงผสม
 
มาลัยวรรณ อารยสกุล
ภาควิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการอาหาร  คณะอุตสาหกรรมเกษตร
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
โทร. 0-2579-5325

          เอ็น-ไนโตรซามีน ( N-nitrosamine) เป็นสารที่กระตุ้นให้เกิดมะเร็ง พบในอาหารประเภทผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์ได้แก่ กุนเชียง แหนม แฮม เบคอน หรือแม้แต่ในผลิตภัณฑ์หมักจากปลาเช่น ปลาร้า

          ไนโตรซามีนเกิดจากอะไร ? สารดังกล่าวเกิดจากสารประกอบเอมีนซึ่งอยู่ในเนื้อสัตว์ตามธรรมชาติและไนไตรท์ที่เติมในกระบวนการผลิตผลิตภัณฑ์เนื้อสัตว์ หรือการทำปลาร้า หรือเป็นที่รู้จักกันดีในชื่อ "ดินประสิว"นั่นเอง จุดประสงค์ในการเติมไนไตรท์ก็เพื่อรักษา คุณภาพสีของผลิตภัณฑ์ให้น่ารับประทาน เสริมกลิ่นรสที่ดี และยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียโดยเฉพาะ Clostridium botulinum ได้

 



 

          ประกาศกระทรวงสาธารณสุขฉบับที่ 84 ได้จัดไนเตรทและไนไตรท์เป็นวัตถุกันเสียที่ให้ใช้ได้ในผลิตภัณฑ์เนื้อโดยอนุญาตให้ใช้ไนเตรทและไนไตรท์ในผลิตภัณฑ์เนื้อได้ไม่เกิน 500 และ 125 มิลลิกรัมต่ออาหารกิโลกรัมตามลำดับ แต่ผลิตภัณฑ์เนื้อที่วางจำหน่ายทั่วไปนั้นมักมีการเติมไนเตรทและไนไตรท์เกินมาตรฐาน เพราะผู้ผลิตขาดความรู้ความเข้าใจที่ถูกต้องในการใช้สารเจือปนอาหารชนิดนี้

         ในกลุ่มของไนโตรซามีน สารเอ็น-ไนโตรโซไพเพอริดีน (n-nitrosopiperidine, NPIP) เป็นสารที่มักพบในผลิตภัณฑ์เนื้อที่มีการเติมเครื่องเทศโดยเฉพาะพริกไทย ทั้งนี้เกิดจากสารเอมีนที่สำคัญในพริกไทยคือปิเปอรีน( piperine) และปิเปอริดีน (piperidine) เป็นสารตั้งต้น รวมตัวกับไนไตรท์ พบในผลิตภัณฑ์เนื้อที่เติมพริกไทยให้รสชาติเข้มข้น เช่น หมูยอ ปริมาณ NPIP ที่พบแตกต่างกันตั้งแต่ 3.2- 371.3 ไมโครกรัม/กิโลกรัม ในหมูยอที่วางขายในเขตกรุงเทพมหานคร ( อำนวยพร , 2530 )


          การปฎิบัติในทางอุตสาหกรรมมักมีการเตรียมสารผสมไว้ปริมาณมากๆ เพื่อความสะดวก และสามารถควบคุมสัดส่วนของส่วนผสมให้คงที่ในผลิตภัณฑ์ได้ทุกรุ่น สารหมักผสมเนื้อ เหล่านี้ประกอบด้วยเกลือไนไตรท์ ไนเตรท พริกไทยป่น และเครื่องเทศอื่นๆ จากการตรวจสอบมักพบปริมาณ NPIP หรือสารในกลุ่มไนโตรซามีนชนิดนี้ในสารหมักผสมเนื้ออยู่เสมอ โดยมีปริมาณเพิ่มขึ้นตามระยะเวลาการเก็บ จึงเป็นไปได้ว่าสารไนโตรซามีนที่พบในไส้กรอกส่วนหนึ่งเกิดจาก การปนเปื้อนของ NPIP ที่เกิดในผงหมักเนื้อก่อนที่จะมีการผลิตผลิตภัณฑ์เนื้อจริง

          อำนวยพรและมาลัยวรรณ (2533) ตรวจปริมาณสารเอมีนในพริกไทยพบว่าพริกไทยดำมีเอมีนทุกชนิดสูงกว่าพริกไทยขาวเมื่อนำมาผสมเป็นเครื่องปรุง พบว่าเครื่องปรุงผสมที่ใส่พริกไทยขาวป่น 100 กรัมและโซเดียมไนไตรท์ 0.3 หรือ 0.6 กรัม เก็บเป็นเวลา 10 วันตรวจพบไนโตรโซปิเปอริดีน (NPIP) 7, 394.8 และ12, 039.0 mg/kg ในทำนองเดียวกันหากเติมพริกไทยขาวป่นเป็น 50 กรัมต่ออัตราส่วนเกลือไนไตรท์ปริมาณเดิมพบNPIP 9, 021.6และ14,395.3 mg/kg เป็นส่วนสัดโดยตรงกับไนไตรท์ที่ใส่ในเครื่องปรุงผสม

          เมื่อนำไปทำหมูยอพบปริมาณ NPIP เป็นสัดส่วนโดยตรงกับปริมาณโซเดียมไนไตรท์ และพริกไทยขาวป่นในส่วนผสมหมูยอตามตารางต่อไปนี้