อะฟลาทอกซินคืออะไร
อะฟลาทอกซิน (Aflatoxins) เป็นสารพิษที่สร้างจากเชื้อราในกลุ่ม Aspergillusได้แก่
สปีชีส์ flavus, parasiticus,
nomius และ tamarii มักตรวจพบในสินค้าเกษตรได้แก่ เมล็ดธัญพืช เช่น ข้าว ข้าวโพด
ข้าวฟ่าง และในถั่วลิสง นัท มะพร้าวแห้ง
เครื่องเทศ ตลอดจนผลิตภัณฑ์ที่แปรรูปโดยใช้วัตถุดิบการเกษตรเหล่านี้ เช่น อาหารสัตว์
ถั่วลิสงแปรรูป ถั่วตุ๊บตั๊บ ถั่วกระจก ฯลฯ
สารพิษอะฟลาทอกซินที่พบตามธรรมชาติมี
4 ชนิดคือ Aflatoxin B1, B2, G1 และ G2 โดยรูป B1 จะมีความเป็นพิษมากที่สุด
รองลงมาคือ G1, B1 และ B2 ตามลำดับ ส่วนรูป M1และ M2 นั้นเป็นอนุพันธ์ของ B1
และ B2 มักพบปนเปื้อนในน้ำนม
อาหารที่ปนเปื้อนสารพิษชนิดนี้ ไม่เพียงแต่จะทำลายสุขภาพของคนและสัตว์โดยตรง
สารพิษยังอาจถ่ายทอดไปสู่ผลิตภัณฑ์จากสัตว์ได้แก่ น้ำนม และไข่ หรือตกค้างในอวัยวะสัตว์
เช่นในตับ ซึ่งคนนิยมมาบริโภค
สารพิษอะฟลาทอกซินมีความสำคัญต่อห่วงโซ่อาหารของคนและสัตว์ เนื่องจากมีราย
งานยืนยันว่า การบริโภคอาหารที่ปนเปื้อนสารพิษอะฟลาทอกซินมีสัมพันธ์กับการเกิดเซลล์
มะเร็งซึ่งส่วนใหญ่จะเกิดที่ตับ
ในประเทศไทยจากผลการศึกษาระบาดวิทยาของอะฟลาทอกซินต่อการเกิดโรคที่จังหวัด
อุดรธานีครั้งหนึ่งพบว่าตรวจพบเชื้อรา A. flavus ที่สามารถสร้าง AFB1 อยู่ในข้าวเหนียวและ
ตรวจพบ AFB1 ในกระเพาะอาหาร ลำไส้เล็ก ในปัสสาวะ อุจจาระ และในน้ำดี ในผู้ป่วย อย่าง
ไรก็ตาม การศึกษาความเชื่อมโยงระหว่างการได้รับสารอะฟลาทอกซินกับการเกิดมะเร็งตับ
ระบุไว้ว่า โอกาสเสี่ยงต่อการเกิดมะเร็งในตับหรือไม่นั้นขึ้นกับโอกาสที่ได้รับอะฟลาทอกซิน
ประกอบกับการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบ (ทรงศักดิ์และคณะ ,2544)
ความสำคัญยังเกี่ยวเนื่องไปถึงการค้าของสินค้าเกษตรระหว่างประเทศจากข้อตกลงเรื่องการไม่กีดกันทางการค้าเพื่อก่อให้เกิดความ
ยุติธรรมระหว่างประเทศต่อประเทศ แต่ในขณะ เดียวกันกลับใช้มาตรการด้านความปลอดภัยของอาหารเป็นข้อกำหนดในการค้าโดยอ้างสุข
ภาพของผู้บริโภคในประเทศผู้ซื้อ เป็นสำคัญมาตรฐานอาหารระหว่างประเทศโดย CODEX ระบุปริมาณและชนิดของสารพิษที่ผลิตจากเชื้อรา
โดยเฉพาะอะฟลาทอกซินกำหนดให้ปน เปื้อนได้ในวัตถุดิบ น้อยมาก ไม่เกิน 20 ppb
การเก็บเกี่ยว กำหนดใช้การเกษตรที่ดีและเหมาะสมหรือ Good Agricultural
Practices(GAP)แต่ยังไม่ สามารถขจัดปัญหาการปนเปื้อนของเชื้อราโดยเฉพาะอะฟลา-
ทอกซิน เนื่องจากประเทศไทยอยู่ ในเขตร้อนอุณหภูมิเหมาะสม (25-35 Co) แก่การ
เจริญของเชื้อรา ปัญหาขาดแคลนไซโลหรือยุ้ง เก็บผลผลิตและเกษตรกรขาดความรู้
และ ตะหนักในเรื่องเชื้อราและความปลอดภัยอาหารทำให้ มีความชื้นในวัตถุดิบสูง
(10-17%)
หลายชนิดมีสารพิษชนิดนี้ปนเปื้อนอยู่เช่นกัน (อมรา, 2544)
วราภา มหากาญจนกุล
ภาควิชาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีการอาหาร คณะอุตสาหกรรมเกษตร
สุวรรณา กลัดพันธุ์
ศูนย์เครื่องมือวิทยาศาสตร์กลางบางเขน
สถาบันวิจัยและพัฒนาแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
มหาวิทยาลัยเกตรศาสตร์
