มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ได้ดำเนินโครงการ “ การดูแลรักษาไม้ต้นในวังสระปทุม” ขึ้นเนื่องจากวังสระปทุมเป็นวังเก่าแก่และมีความสำคัญทางประวัติศาสตร์ของชาติหลายประการ อีกทั้งยังมีพันธุ์ไม้ใหญ่น้อยนานาชนิด ซึ่งบางต้นบางชนิดก็เป็นไม้หายากและมีคุณค่าทางด้านจิตใจและด้านประวัติศาสตร์ควรค่าแก่การอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างยิ่ง จากการสำรวจเบื้องต้นของคณะทำงานฯ ในเดือนธันวาคม 2551 พบว่า ไม้บางต้นที่มีอายุมากแล้วมีสุขภาพไม่ดีนัก เช่น ลำต้นเป็นแผลหรือโพรง หากปล่อยทิ้งไว้โดยไม่มีการบำรุงรักษาอาจทำให้ไม้ต้นเหล่านั้นตายไปในที่สุด จากความสำคัญดังกล่าว คณะทำงานฯ จึงได้ดำเนินโครงการนี้ขึ้น โดยดำเนินงานในสี่ส่วนหลักๆ คือ 1) การสำรวจชนิด จำนวน และสุขภาพของไม้ต้น 2) การจัดทำแผนที่พร้อมฐานข้อมูลแสดงตำแหน่งของไม้ต้น 3) การทำศัลยกรรมต้นไม้ และ 4) การค้ำยันต้นไม้ และเริ่มดำเนินโครงการในเดือนมิถุนายน 2552 ผลการศึกษาเบื้องต้น มีดังนี้คือ
1. การสำรวจชนิด จำนวน และสุขภาพของไม้ต้น
ผลการสำรวจพบว่า วังสระปทุมมีไม้ต้นที่สำรวจพบทั้งสิ้น 2,256 ต้น ซึ่งจำแนกชนิดไม้ได้ 308 ชนิด และกำลังตรวจสอบชนิดไม้อีก 22 ชนิด รวมชนิดไม้ที่พบทั้งสิ้น 330 ชนิด จึงอาจกล่าวได้ว่าวังสระปทุม เป็นแหล่งรวบรวมพันธุ์ไม้นานาพันธุ์และเป็น “สวนป่ากลางกรุง” อีกแห่งหนึ่งที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ไว้
สำหรับตัวอย่างพันธุ์ไม้ที่มีจำนวนมากสุดในวังสระปทุม 20 อันดับแรก มีดังนี้
ตารางที่ 1 ไม้ต้น 20 อันดับแรกที่มีปริมาณมากที่สุดในวังสระปทุม
ลำดับที่ |
ชนิด |
ชื่อวิทยาศาสตร์ |
จำนวน |
สุขภาพต้นไม้ |
(ต้น) |
ดี |
ไม่ดี |
1 |
ข่อย |
Streblus asper Lour. |
165 |
136 |
29 |
2 |
หมากเขียว |
Ptychosperma macarthurii H.Wendl. |
162 |
157 |
5 |
3 |
มะม่วง |
Mangifera indica L. |
146 |
130 |
16 |
4 |
ลั่นทม |
Plumeria sp. |
129 |
114 |
15 |
5 |
หมากนวล |
Adonidia merrillii Becc. |
114 |
110 |
4 |
6 |
ปาล์มขวด |
Roystonea regia (Kunth) Cook |
74 |
71 |
3 |
7 |
หว้า |
Syzygium cumini (L.) Skeels |
46 |
43 |
3 |
8 |
กระเบาใหญ่ |
Hydnocarpus anthelminthicus Pierre ex Laness. |
46 |
37 |
9 |
9 |
เต่าร้าง |
Caryota mitis Lour. |
38 |
37 |
1 |
10 |
พิกุล |
Mimusops elengi L. |
37 |
32 |
5 |
11 |
แก้ว |
Murraya paniculata (L.) Jack |
35 |
24 |
11 |
12 |
พะยอม |
Shorea roxburghii G. don |
33 |
26 |
7 |
13 |
อินทรชิต |
Lagerstroemia loudonii Teijsm. & Binn. |
29 |
24 |
5 |
14 |
หมากเหลือง |
Dypsis lutescens (H. Wendl.) Beentje & J. Dransf. |
29 |
29 |
0 |
15 |
ปาล์มสิบสองปันนา |
Phoenix roebelenii O’Brien |
28 |
26 |
2 |
16 |
ทรงบาดาล |
Senna surattensis (Burm.f.) Irwin & Barneby |
26 |
16 |
10 |
17 |
มะฮอกกานีใบใหญ่ |
Swietenia macrophylla King |
25 |
22 |
3 |
18 |
หูกวาง |
Terminalia catappa L. |
24 |
24 |
0 |
19 |
ประดูบ้าน |
Pterocarpus indicus Willd. |
24 |
20 |
4 |
20 |
ปาโลแซนโตส |
Triplaris cummingiana Fisch. & C.A.Mey. ex C.A. Mey. |
23 |
17 |
6 |
สุขภาพไม้ต้น
จากการสำรวจและประเมินสุขภาพของไม้ต้น พบว่าไม้ต้นในวังสระปทุม จากจำนวนทั้งหมด 2,256 ต้น นั้น ไม้ต้นที่มีสุขภาพไม่ดี เช่น ลำต้นมีแผลหรือโพรง หรือยอดถูกแมลงเข้าทำลาย มีจำนวนทั้งสิ้น 256 ต้น ซึ่งชนิดที่มีสุขภาพไม่ดีมากที่สุดคือ ข่อย จำนวน 29 ต้น รองลงมาคือ มะม่วง ลั่นทม แก้ว ทรงบาดาล และกระเบาใหญ่ ตามลำดับ
2. การจัดทำแผนที่ไม้ต้นในวังสระปทุม
การจัดทำแผนที่ไม้ต้น ดำเนินการโดยการประยุกต์ใช้เทคนิคในการสำรวจและระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์มาใช้ในการระบุตำแหน่งของไม้ต้นแต่ละต้น ทั้งนี้มีเป้าหมายเพื่อให้สะดวกต่อการติดตาม และตรวจสอบสุขภาพของไม้ต้นแต่ละต้น และทำให้ง่ายต่อการวางแผนในการดูแลรักษาไม้ต้นต่อไปในอนาคตขณะนี้ คณะทำงานฯ ได้ดำเนินการสำรวจและจัดทำฐานข้อมูลตำแหน่งของไม้ต้นไปแล้วบางส่วน และกำลังพยายามดำเนินการให้แล้วเสร็จต่อไป
3. การศัลยกรรมไม้ต้นในวังสระปทุม
การทำศัลยกรรมไม้ต้นนั้น คณะทำงานได้กำหนดเป้าหมายไว้ว่าจะดำเนินการสาธิตการศัลยกรรมไม้ต้นให้กับเจ้าหน้าที่ของวังสระปทุมที่มีหน้าที่ในการดูแลรักษาไม้ต้น ทั้งนี้กำลังอยู่ในการดำเนินการประสานงานเพื่อกำหนดวัน เวลาที่เหมาะสมในการสาธิตและฝึกอบรมการทำศัลยกรรมไม้ต้น
4. การค้ำยันไม้ต้น
4.1 การค้ำยันด้วยไม้สน (ชั่วคราว) เช่น ลั่นทม
4.2 การค้ำยันระบบกึ่งถาวร (ขาเดี่ยว)
โดยใช้วัสดุที่เป็นโลหะร่วมกับฐานคอนกรีต
เช่น มะม่วงหน้าพระตำหนัก
4.3 การค้ำยันระบบกึ่งถาวร (ขาคู่)
โดยใช้วัสดุที่เป็นโลหะร่วมกับฐานคอนกรีต
เช่น พิกุลข้างอ่างบัว
4.4 การค้ำยันระบบถาวร (สามขา)
โดยใช้วัสดุที่เป็นโลหะร่วมกับฐานคอนกรีต เช่น กระทิงข้างอ่างบัว
4.5 การค้ำยันระบบถาวร (ขาเดี่ยวพิเศษ)
โดยใช้วัสดุที่เป็นโลหะร่วมกับฐานคอนกรีต เช่น ขนุนหน้าสำนักงาน
การสำรวจไม้ต้นเพิ่มเติม
เพื่อวางแผนการค้ำยันให้เหมาะสมกับไม้ต้นแต่ละชนิด พบว่ามีไม้ต้นหลายชนิดที่ต้องดำเนินการค้ำยันโดยเร่งด่วน ดังนี้
ชนิดไม้ต้น |
จำนวน |
วิธีการค้ำยัน |
1. ขนุน |
1 ต้น |
ระบบถาวร (ขาเดี่ยวพิเศษ) |
2. กระดังงาไทย |
1 ต้น |
ระบบถาวร (สามขา) |
3. มะม่วง |
3 ต้น |
ระบบกึ่งถาวร (ขาคู่) และระบบถาวร (สามขา) |
4. สาเก |
3 ต้น |
ระบบกึ่งถาวร (ขาเดี่ยว) |
5. ลั่นทม |
3 ต้น |
ระบบกึ่งถาวร (ขาเดี่ยวและขาคู่) |
6. หมากเหลือง |
2 ต้น |
ระบบกึ่งถาวร (ขาเดี่ยว) |
7. ทองหลางน้ำ |
1 ต้น |
ระบบกึ่งถาวร (ขาเดี่ยว) |
8. ทรงบาดาล |
3 ต้น |
ระบบกึ่งถาวร (ขาเดี่ยว) |
9. ชำมะเลียง |
1 ต้น |
ระบบกึ่งถาวร (ขาคู่) |
10. โนรา (ไม้เลื้อย) |
1 ซุ้ม |
ระบบถาวร (หลายขา) |
11. ไม้ต้นขนาดเล็ก |
20 ต้น |
ระบบชั่วคราว (ใช้ไม้สน) |
|
