โครงการภูฟ้าพัฒนาฯ ตั้งอยู่ในพื้นที่สูงชันของตำบลภูฟ้า อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน ตามพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ปัจจุบันราษฎรในพื้นที่ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวเขายังมีปัญหาความยากจน ขาดแคลนปัจจัยพื้นฐานที่จำเป็นต่อการดำรงชีวิต ขาดโอกาสทางสังคมโดยเฉพาะการศึกษาและการสุขอนามัย นอกจากนี้ทรัพยากรธรรมชาติโดยเฉพาะดินและป่าไม้อยู่ในสภาพเสื่อมโทรมอันเนื่องมาจากการทำไร่เลื่อนลอย การเผาบุกรุกทำลายป่าอย่างต่อเนื่องมาตั้งแต่รุ่นปู่ย่าตายายทำให้ผลผลิตทางการเกษตรตกต่ำโดยเฉพาะผลผลิตข้าวไร่ซึ่งในแต่ละปีไม่สามารถผลิตให้เพียงพอต่อการบริโภค นอกจากนั้นยังส่งผลกระทบโดยรวมต่อสิ่งแวดล้อมและผลผลิตโดยรวมของจังหวัดน่าน การบุกรุกทำลายป่าบนพื้นที่สูงชันทำให้เกิดดินถล่มในฤดูฝนทุกปี เกิดน้ำท่วม รวมทั้งดินที่ถูกกัดชะพังทลายลงมาสู่แม่น้ำน่านทำให้แม่น้ำตื้นเขินมีปริมาณตะกอนสูงเกิดมลภาวะและส่งผลต่อจำนวนและการแพร่กระจายพันธุ์ของสัตว์น้ำในแม่น้ำน่าน ดังนั้นการหาแนวทางในการฟื้นฟูส  ภาพแวดล้อมเพื่อให้มีผลผลิตต่อไร่เพิ่มขึ้น ร่วมกับการสร้างรายได้เสริมโดยพัฒนาผลผลิตจากการเกษตร ควบคู่ไปกับการอนุรักษ์วัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นจึงจำเป็นอย่างเร่งด่วนที่จะต้องทำให้เกิดขึ้นในพื้นที่นี้

          โครงการภูฟ้าพัฒนาฯ ตั้งอยู่ในพื้นที่สูงชันของตำบลภูฟ้า อำเภอบ่อเกลือ จังหวัดน่าน ตามพระราชดำริของสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี สถาบันผลิตผลเกษตรฯ ได้เล็งเห็นความสำคัญและความจำเป็นดังกล่าว ประกอบกับสถาบันฯ มีฐานข้อมูลงานวิจัยในโครงการ The research project for higher utilization of forestry and agricultural plant materials in Thailand (HUFA; 1996-2001) ซึ่งเป็นความร่วมมือของมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์และ JICA ทำให้ได้แนวทางการจัดการวัตถุดิบต้นปอสา และมีเทคโนโลยีใหม่ๆ ในการพัฒนาผลิตภัณฑ์จากเยื่อและกระดาษ จากงานวิจัยนี้ทำให้ได้ผลต่อเนื่องเป็นวิทยานิพนธ์ของนิสิตปริญญาเอกซึ่งได้รับทุนจากรัฐบาลญี่ปุ่นภายใต้โครงการดังกล่าวไปเรียนต่อ ณ มหาวิทยาลัยเอฮิเมะ (April 2002 - March 2005) โดยศึกษาระบบวนเกษตรบนพื้นที่สูงในพื้นที่โครงการภูฟ้าโดยปลูกปอสาควบกับถั่วแดงญี่ปุ่น ทำให้ได้ผลตอบแทนสูงแก่เกษตรกรและยังช่วยลดการสูญเสียธาตุอาหารจากการชะล้างพังทลายของดินอีกด้วย และเพื่อให้ผลงานของโครงการ HUFA ได้มีการนำไปใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดเพื่อพัฒนาชนบทและฟื้นฟูสภาพแวดล้อม และเพื่อสนองพระราชดำริและเร่งให้เกิดการพัฒนาชนบทที่ห่างไกลให้ดำเนินไปอย่างเป็นรูปธรรมและมีประสิทธิภาพ สถาบันผลิตผลเกษตรฯ ซึ่งมีความรู้ เทคโนโลยี และศักยภาพของบุคลากรจึงได้จัดทำโครงการนี้ขึ้น โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาให้เกิดความยั่งยืนในการใช้ที่ดิน รักษาสภาพแวดล้อม และภูมิปัญญาท้องถิ่น พัฒนาผลผลิตทางการเกษตรที่ผลิตได้ในพื้นที่ให้มีมูลค่าเพิ่ม ปรับปรุงคุณภาพชีวิตโดยการสร้างรายได้ โอกาส และทางเลือกให้แก่เกษตรกรผู้ยากไร้ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวเขาผู้ด้อยโอกาสทางสังคม รวมถึงจัดอบรมถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีให้เกษตรกรสามารถพึ่งพาตนเองได้อันจะนำไปสู่การพัฒนาชนบทอย่างยั่งยืนในที่สุด โครงการนี้จะมีวิธีการดำเนินการบนพื้นฐานการพัฒนา 3 ด้าน ได้แก่

1.ด้านอนุรักษ์ธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยส่งเสริมและสาธิตการปลูกพืชในระบบวนเกษตร (Agroforestry system) ในพื้นที่ของเกษตรกรให้มีผลผลิตต่อไร่เพิ่มขึ้นและหลากหลายทำให้รายได้เพิ่มขึ้น และระบบ Alley cropping การปลูกพืชแบบขั้นบันได (Terrace) และการปลูกพืชควบในแปลงข้าวไร่ จะทำให้การหมุนเวียนของธาตุอาหารในดินเป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ และยังสามารถลดอัตราการชะล้างพังทลายและการสูญเสียหน้าดิน (erosion and soil loss) ด้วย

2.ด้านการพัฒนาผลิตผลทางการเกษตร โดยอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับการพัฒนาผลิตผลทางการเกษตรที่ปลูกได้ในพื้นที่ ได้แก่ ปอสา (Paper mulberry) ชาอู่หลง (Oolong tea) ชาใบหม่อน (mulberry) และถั่วแดงญี่ปุ่น (Azuki bean) ซึ่งจะนำมาพัฒนาเป็นสินค้าชนิดใหม่ หรือสินค้า OTOP สร้างรายได้ให้แก่ชุมชน ได้แก่ กระดาษสาและผลิตภัณฑ์จากกระดาษสา ชาจีนและชาฝรั่งคุณภาพดีจากใบชาอู่หลง สบู่ชาเขียว ถั่วแดงญี่ปุ่นในน้ำผึ้งอัดกระป๋อง ถั่วแดงญี่ปุ่นกวน และถ่านอัดแท่งชีวภาพจากเศษไม้และวัสดุเหลือใช้จากการเกษตร

3. ด้านการอนุรักษ์ภูมิปัญญาท้องถิ่น โดยทำการรวบรวมพืชสมุนไพรและตำรับยา รวมทั้งพันธุ์กล้วยไม้พื้นเมืองในท้องถิ่น เพื่อเป็นแหล่งศึกษาเรียนรู้และเก็บรักษาพันธุ์สมุนไพรและกล้วยไม้พื้นเมืองที่นับวันจะสูญหายไป

วัตถุประสงค์หลักของแผนงานวิจัย

1. เพื่อพัฒนาให้เกิดความยั่งยืนในการใช้ที่ดิน รักษาและฟื้นฟูสภาพแวดล้อม และภูมิปัญญาท้องถิ่น
2. เพื่อพัฒนาผลผลิตทางการเกษตรที่ผลิตได้ในพื้นที่ให้มีมูลค่าเพิ่ม สร้างรายได้ที่ยั่งยืนให้แก่ราษฎรในท้องที่ พัฒนาและสร้างผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ สามารถจำหน่ายเป็นสินค้า OTOP ของชุมชนได้
3. เพื่อปรับปรุงคุณภาพชีวิตโดยการสร้างรายได้ โอกาส และทางเลือกให้แก่เกษตรกรผู้ยากไร้ซึ่งส่วนใหญ่เป็นชาวเขาผู้ด้อยโอกาสทางสังคม โดยจัดอบรมถ่ายทอดความรู้และเทคโนโลยีให้เกษตรกรสามารถพึ่งพาตนเองได้อันจะนำไปสู่การพัฒนาชนบทอย่างยั่งยืน

ประกอบด้วย 7 โครงการย่อย ดังนี้

1. โครงการย่อยที่ 1 การสำรวจรวบรวมขยายพันธุ์และคัดเลือกพันธุ์กล้วยไม้และสมุนไพรพื้นเมืองเพื่อคืนสู่ธรรมชาติและเสริมสร้างคุณค่าทางเศรษฐกิจ
2. โครงการย่อยที่ 2 การพัฒนาการปลูกพืชในระบบวนเกษตรเพื่อการใช้ประโยชน์ที่ดินอย่างยั่งยืน 
3. โครงการย่อยที่ 3 การใช้ประโยชน์จากถั่วแดงญี่ปุ่นในพื้นที่โครงการภูฟ้าพัฒนาฯ
4. โครงการย่อยที่ 4 การผลิตพลังงานจากชีวมวลไม้โตเร็วในพื้นที่โครงการภูฟ้าพัฒนาฯ
5. โครงการย่อยที่ 5 การใช้ประโยชน์จากชาและการพัฒนาผลิตภัณฑ์จากใบชา
6. โครงการย่อยที่ 6 การผลิตกระดาษด้วยมือและการสร้างมูลค่าเพิ่มโดยใช้ชีวมวลจากศูนย์ภูฟ้าพัฒนาฯ
7. โครงการย่อยที่ 7 การศึกษาและประเมินผลกระทบและผลสำเร็จของโครงการต่างๆ ภายใต้โครงการภูฟ้าพัฒนาฯ

ผลสำเร็จและความคุ้มค่าของการวิจัยตามแผนการบริหารงานและแผนการดำเนินงานตลอดแผนงานวิจัย

1. ยกระดับเศรษฐกิจของชุมชนท้องถิ่นในพื้นที่โครงการภูฟ้าพัฒนาฯ โดยราษฎรในท้องถิ่นมีรายได้เพิ่ม สามารถจัดหาปัจจัยพื้นฐานในการดำรงชีพได้ด้วยตนเอง
2. ราษฎรมีความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น มีอาหารพอเพียง มีสุขภาพอนามัยดีขึ้น ได้รับโอกาสทางการศึกษา มีศักยภาพและเวลาใส่ใจกับการอนุรักษ์วัฒนธรรมท้องถิ่นที่ดีงาม อยู่ในสังคมอย่างมีความสุข

เป้าหมายผลงานวิจัยตลอดโครงการ (ทั้งชุดโครงการ)