การผลิตเยื่อจากปอแก้วโดยการฟอกขาวปราศจากคลอรีนในเชิงอุตสาหกรรมขนาดย่อม |
||||||||||||
| ในปัจจุบันนี้ความต้องการใช้กระดาษหรือกระดาษแข็งของโลกเพิ่มขึ้น ความต้องการใช้ไม้ก็เพิ่มขึ้นจากเพิ่มที่ป่าไม้ หรือสวนป่าไม้โตเร็ว และการนำกระดาษที่ใช้แล้วกลับมาใช้ใหม่ด้วย ยิ่งกว่านั้นต้นไม้ในป่าธรรมชาติต้องถูกกำหนดทางเลือกของการใช้ประโยชน์อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นในด้านการอนุรักษ์เพื่อการป้องกันแหล่งต้นน้ำ ลำธาร รักษาสภาพสิ่งแวดล้อม และต้นไม้จากสวนป่าจะปลูกเฉพาะไม้เนื้อแข็ง (hardwood) หรือไม้ใบกว้าง (board-leaf tree) เพื่อใช้ประโยชน์ในอุตสาหกรรมไม้ อุตสาหกรรมไม้ประกอบ และอุตสาหกรรมเยื่อและกระดาษ ในส่วนของไม้ที่ปลูกเพื่อใช้ในอุตสาหกรรมเยื่อและกระดาษนั้น เป็นที่รู้จักกันโดยทั่วไป คือ ไม้ยูคาลิปตัสคามาลดูเลนซิส จึงเป็นเนื้อไม้ที่ให้เส้นใยสั้น เมื่อเป็นเช่นนี้เป็นการยอมรับโดยปริยายว่า ประเทศของเราต้องพึ่งพาเส้นใยยาวของไม้ใบแคบ (needle-leaf tree) หรือไม้เนื้ออ่อน (solfwood) ไม้ไผ่ และปอ จากต่างประเทศตลอดไป เป็นเงินไม่น้อยกว่าปีละ 90,000.- ล้านบาท แม้กระทั่งมีไม้เนื้ออ่อนในป่าธรรมชาติของเราเอง คือ ไม้สนสามใบ ไม้สนสองใบ และมีไม้เนื้ออ่อน ซึ่งนำเข้ามาทดลองปลูกและมีศักยภาพในการเจริญเติบเป็นอย่างดีในการนำปลูกในท้องที่ภาคเหนือ ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และภาคใต้ในท้องที่จังหวัดชุมพร คือ ไม้สนคาริเบีย และไม้สนโอโอคาปาร์ มีลำไม้ไผ่หลากหลากชนิดที่เกิดในป่าธรมชาติได้แก่ ไผ่ป่า ไผ่รวก ไผ่มันหมู เป็นต้น และมีลำไม้ไผ่ต่างถิ่นที่นำเข้ามาปลูกได้แก่ ไผ่ตง ไผ่หมาจู๋ ไผ่ลุ่ยจู๋ เป็นต้น มีเปลือกในปอต่างๆ เช่น ปอแก้ว ปอคิวบา ปอกระเจาฝักยาวและฝักกลม พืชดังกล่าวให้เส้นใยยาว ทางเลือกหนึ่งเป็นที่ยอมรับโดยทั่วไป การไม่ไปรบกวนไม้สนในป่าธรรมชาติ ในลำดับแรกนี้จึงเลือกปอแก้วโดยใช้ในส่วนเปลือกในเป็นเส้นใยยาวเพื่อผลิตเป็นวัตถุดิบเยื่อกระดาษทดแทนการนำเข้าเส้นใยยาวจากต่างประเทศ เพราะจัดเป็นเส้นใยยาวเช่นเดียวกับไม้สน แต่มีปริมาณลิกนินน้อยกว่าเนื้อไม้สน และมีรอบตัดฟันนำมาใช้ประโยชน์น้อยกว่าไม้สนมาก ปอแก้วเป็นพืชล้มลุก ปลูกง่ายสามารถเจริญเติบโตในดินเลว หรือดินทรายได้ดี โรคและแมลงรบกวนน้อย มีความทนทานต่อการทำลายรากจากไส้เดือนฝอยได้ดี เคยเป็นพืชที่เกษตรกรภาคตะวันออกเฉียงเหมือให้ความนิยมปลูกกันมาก เมื่อปลูกในเดือนพฤษภาคม จะนำเปลือกในมาใช้ประโยชน์ในเดือนพฤศจิกายน ใช้ระยะเวลาเจริญเติบโตสั้นเพียง 6 เดือน ซึ่งนับว่าดีกว่าไม้สนต้องใช้เวลานับเป็น 10 ปี ความยาวเส้นใยมีความยาว 2.53 มม จึงจัดอยู่ในจำพวกเส้นใยยาว ซึ่งมีความกว้างชองเซลล์ 24.04 ไมโครเมตร ความกว้างของช่องเซลล์ 7.56 ไมโครเมตร และความกว้างของผนังเซลล์ 8.24 ไมโครเมตร ในด้านองค์ประกอบทางเคมีนั้น มีลิกนินปริมาณต่ำเพียง 6.11 % ของน้ำหนักวัตถุดิบอบแห้ง ทำให้ง่ายในการฟอกเยื่อ มีปริมาณเซลลูโลสสูงถึง 54.30% ของน้ำหนักวัตถุดิบอบแห้ง ทำให้ได้ผลผลิตเยื่อกระดาษสูง และมีปริมาณแพนโตซานเพียง 13.30% ของน้ำหนักวัตถุดิบอบแห้ง หากยังมีปรากฏอยู่ในเยื่อกระดาษจะช่วยเสริมสมบัติทางกายภาพในค่าความต้านแรงดันทะลุและความต้านต่อการพับได้ แนวคิดในการศึกษาวิจัย ทดลอง พัฒนานั้น ปอแก้วมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า ไฮบิสคุส ซับดาริฟฟา (Hibiscus sabdariffa) มีชื่อพื้นเมืองเรียกต่างกันไปตามท้องถิ่นที่ปลูก เช่น โรแซลล์ (roselle) ปูชาเฮมพ์ (pusa hemp) และ ซันนี (channi) เป็นต้น จะออกดอกเมื่อช่วงแสงน้อยกว่า 12 ชั่วโมง หรือเดือนตุลาคม – พฤศจิกายน เป็นพันธุ์ไทยปลูกกันมาเป็นเวลายาวนานตั้งแต่ยุคสุโขทัย เพื่อผลลลิตภัณฑ์ปอ กระสอบป่าน ด้าย เชือก ผ้าผืนกระสอบ เป็นต้น และรัฐบาลโดยกรมวิชาการเกษตรไม่ส่งเสริมให้มีการวิจัย และกรมส่งเสริมการเกษตรไม่มีการส่งเสริมให้ปลูกตั้งแต่ปี พ.ศ. 2544 เป็นต้นมา หากจะใช้ประโยชน์เพื่อการดังกล่าวให้นำเข้ามาจากต่างประเทศ ซึ่งมีราคาถูกกว่าในราคา 4-5 บาทต่อกิโลกรัม โดยเฉพาะประเทศบังลาเทศ ผลของอันนี้เป็นสาเหตุทำให้วัฒนธรรมการปลูกปอสิ้นสูญจากสังคมการเกษตรโดยสิ้นเชิง จึงสร้างทางเลือกการใช้ประโยชน์จากเปลือกปอแก้วในอุตสาหกรรมเยื่อกระดาษ โดยมีการมุ่งเน้นการผลิตเยื่อฟอกขาวที่ปราศจากคลอรีนจากปอแก้วที่มีมลภาวะต่ำ เพื่อทดแทนการนำเส้นใยยาวจากต่างประเทศ หรือลดการนำเข้า สร้างการพึ่งพาตนเอง และยังเป็นการช่วยส่งเสริมเกษตรกรที่ทำอาชีพนี้อยู่จึงเป็นการอนุรักษ์วัฒนธรรมของเกษตรกรในการรักษาเกษตรกรรมปอแก้วให้คงอยู่อย่างมั่นคงและยั่งยืนตลอดไป ผลงานวิจัยในเชิงเผยแพร่อย่างชนิดที่ทำให้เข้าใจง่ายๆสรุปได้ว่า วิธีการผลิตเยื่อฟอกขาวจากปอแก้วปราศจากคลอรีนมีขั้นตอนทำดังนี้
ภาพประกอบ การผลิตเยื่อฟอกขาว
|
||||||||||||
| คณะผู้วิจัย : วิขัณฑ์ อรรณพานุรักษ์ และ เพ็ญศรี อติวรรณาพัฒน์ หน่วยงาน : หน่วยปฏิบัติการเทคโนโลยีเยื่อและกระดาษ สถาบันผลิตผลเกษตรฯ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ โทร. 02 9428600-3 ต่อ 602 |
