วัชพืชมีความสามารถในการแข่งขันสูง การควบคุมทำได้ยากมาก เนื่องจากยังไม่มีสารกำจัดวัชพืชที่เลือกทำลายในแปลงหน่อไม้ฝรั่งที่มีประสิทธิภาพสูงพอที่จะกำจัดวัชพืช การศึกษาช่วงวิกฤตจากความสัมพันธ์ของวัชพืชกับพืชปลูกเป็นการศึกษาที่ทำให้เราทราบว่าช่วงใดพืชกำลังอ่อนแอ หรือช่วงใดที่พืชมีความแข็งแรงพอที่จะแข่งขันกับวัชพืชได้ การศึกษาช่วงวิกฤตของแต่ละพืชจะมีความเฉพาะของแต่ละชนิดพืชและสภาพแวดล้อม แต่เมื่อได้ข้อมูลในแต่ละพืช ในแต่ละสภาพแวดล้อม ก็จะสามารถกำหนดเป็นแผนการจัดการวัชพืชที่แน่นอน ทำให้สามารถวางแผนการปลูกพืชได้อย่างมีประสิทธิภาพได้ การศึกษาเทคนิคการใช้เชื้อราที่ก่อให้เกิดโรคเฉพาะในวัชพืช ที่เข้าทำลายวัชพืชในช่วงวิกฤตซึ่งเป็นช่วงที่มีการควบคุมวัชพืช เป็นทางเลือกอีกทางหนึ่ง ซึ่งนอกจากจะช่วยแก้ปัญหาแรงงานคนแล้วยังเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม เพราะเป็นการนำสิ่งที่มีอยู่แล้วในธรรมชาติมาปรับใช้ให้เกิดประโยชน์
การศึกษาประกอบด้วยการศึกษาสำคัญ 3 ส่วน
- การศึกษาช่วงวิกฤตของวัชพืชในหน่อไม้ฝรั่งดำเนินการที่แปลงเกษตรกร จังหวัดราชบุรี
- การสำรวจและแยกเชื้อราสาเหตุโรคพืชในวัชพืชในแปลงหน่อไม้ฝรั่งเพื่อทดสอบเชื้อราสาเหตุโรคพืชที่มีความเฉพาะเจาะจงกับวัชพืช และทดสอบการก่อให้เกิดโรคในวัชพืชและหน่อไม้ฝรั่ง (pathogenicity test)และทดสอบการเป็นพืชอาศัยของเชื้อราสาเหตุโรคพืชในวัชพืช (host range test)
- การผสมผสานการนำช่วงวิกฤตของวัชพืชในแปลงหน่อไม้ฝรั่งกับการใช้เชื้อราสาเหตุเพื่อควบคุมวัชพืชซึ่งเป็นวัชพืชสำคัญ
การสำรวจวัชพืช ในแปลงหน่อไม้ฝรั่ง ในจังหวัดราชบุรี พบวัชพืชสำคัญ 7 ชนิด ได้แก่
แห้วหมู (Cyperus rotundus) หญ้านกสีชมพู (Echinochloa colona) ผักโขม (Amaranthus gracilis)
ผักเบี้ยหิน (Trianthema portulacastrum) ผักยาง (Euphorbia heterophylla) น้ำนมราชสีห์ (E. hirta)
ผักเป็ด (Alternaria sessilis)
การตรวจสอบและแยกเชื้อราสาเหตุโรคพืชจากวัชพืชที่แสดงอาการโรคพืช
วิธีการตรวจสอบและแยกโดยตรงจากเนื้อเยื่อพืชเป็นโรค (direct method) นำวัชพืชที่แสดงอาการเป็นโรคมาตรวจสอบใต้กล้อง stereo microscope เมื่อพบส่วนขยายพันธุ์ของเชื้อราใช้ใบมีดตัดตามขวาง นำมาตรวจสอบชนิดของเชื้อ จากนั้นใช้เข็มเขี่ยตัดส่วนขยายพันธุ์มาวางบนอาหาร water agar (WA) บ่มไว้จนเชื้อเจริญ จากนั้นใช้เข็มเขี่ยตัดปลายเส้นใยย้ายมาวางบนอาหาร potato dextrose agar (PDA) บ่มไว้จนเชื้อสร้าง spore นำมาตรวจสอบลักษณะของเชื้อเพื่อจำแนกชนิด ซึ่งพบเชื้อ Puccinia sp., Stemphylium sp., Cercospora sp., Drechslera sp., Alternaria sp., Fusarium sp., Curvularia sp. และ Collectotricum sp.
1. การตรวจสอบเชื้อราสาเหตุโรคพืชโดยตรงโดยวิธีการ Crossection
ตารางที่ 1 แสดงความสัมพันธ์ระหว่างเชื้อราสาเหตุโรคพืช โรคพืช และชนิดของวัชพืช
เชื้อสาเหตุโรคพืช |
โรคพืช |
ชนิดของวัชพืช |
Puccinia sp. |
โรคราสนิม |
แห้วหมู (Cyperus rotundus) |
Stemphylium sp. |
โรคใบไหม้
โรคใบจุด |
แห้วหมู (C. rotundus)
ผักเบี้ยหิน (Trianthema portulacastrum) |
Cercospora sp. |
โรคใบจุด |
หญ้านกสีชมพู (Echinochloa colona)
ผักยาง (Euphorbia heterophylla) |
Drechslera sp. |
โรคใบไหม้
โรคใบจุด |
หญ้านกสีชมพู (E. colona)
ผักยาง (E. heterophylla) |
Alternaria sp. |
โรคใบจุด |
ผักโขม (Amaranthus gracilis)
ผักยาง (E. heterophylla)
น้ำนมราชสีห์ (E. hirta)
ผักเป็ด (Alternaria sessilis) |
Fusarium sp. |
โรคใบเหี่ยว |
ผักโขม (A. gracilis)
ผักเบี้ยหิน (T. portulacastrum) |
Curvularia sp. |
โรคใบจุด |
ผักเบี้ยหิน (T. portulacastrum) |
Collectotricum sp. |
โรคใบจุด |
น้ำนมราชสีห์ (E. hirta) |
วิธี Tissue transplanting method นำวัชพืชเป็นโรคมาตัดเป็นชิ้นเล็ก ๆ เลือกบริเวณที่เป็นรอยต่อระหว่างส่วนที่เป็นโรคและส่วนที่ไม่เป็นโรค นำไปล้างใน clorox 10% ประมาณ 3-5 นาที จากนั้นนำไปล้างน้ำและนำไปวางบนกระดาษซับ ทิ้งไว้ให้แห้ง นำไปวางบนอาหาร PDA เมื่อเชื้อเจริญเป็นเส้นใยใช้เข็มเขี่ยตัดปลายเส้นใยย้ายเชื้อวางบน PDA และเลี้ยงจนได้เชื้อบริสุทธิ์ นำไปศึกษาชนิดของเชื้อ และนำไปทดสอบความสามารถในการก่อโรคต่อไป จากวิธีการแยกแบบ Tissue transplanting method พบเชื้อ Bipolaris bicolor, Curvularia brachyspora, C. inequalis, C. lunata, Drechslera holmii, Exserohilum rostratum, Fusarium solani, Myrothecium cinctum, Nigrospora oryzae และ Pestalotiopsis quepinii
2.การแยกเชื้อราสาเหตุในวัชพืชแห้วหมูโดยวิธีการแยกจากเนื้อเยื่อพืช โดยวิธี tissue transplanting method พบเชื้อราโรคพืชดังนี้
ภาพที่ 1วัชพืชแห้วหมูที่แสดงอาการใบจุด ใบไหม้
และนำมาแยกเชื้อโดยวิธี Tissue Transplanting
|
|
ภาพที่ 2 Bipolaris bicolor |
ภาพที่ 3 Curvularia brachyspora |
|
|
ภาพที่ 4 Curvularia inequalis |
ภาพที่ 5 Curvularia lunata |
วัชพืชสำคัญที่พบในแปลงหน่อไม้ฝรั่ง ประกอบด้วย วัชพืชใบเลี้ยงคู่ ได้แก่ ผักเบี้ยหิน ผักยาง ผักโขม น้ำนมราชสีห์ และผักเป็ด วัชพืชใบเลี้ยงเดี่ยวได้แก่ แห้วหมู และหญ้านกสีชมพู พบเชื้อราสาเหตุโรคพืช ได้แก่ Puccinia sp., Stemphylium sp., Cercospora sp., Drechslera sp., Alternaria sp., Fusarium sp., Curvularia sp., Collectotricum sp., Bipolaris bicolor, Curvularia brachyspora, C. inequalis,
C. lunata, Drechslera holmii, Exserohilum rostratum, Fusarium solani, Myrothecium cinctum, Nigrospora oryzae และ Pestalotiopsis quepinii
เนื่องจากได้ดำเนินการตรวจสอบวัชพืชที่เป็นโรคซึ่งพบเชื้อราสาเหตุของโรคแล้ว จำเป็นต้องนำวัชพืชสำคัญที่พบในแปลงหน่อไม้ฝรั่งชนิดอื่น ๆ ได้แก่ ผักเบี้ยหิน และน้ำนมราชสีห์ มาศึกษาเพื่อแยกเชื้อราสาเหตุด้วยวิธี Tissue transplanting และนำเชื้อราที่จำแนกได้นี้ มาทดสอบความเป็นโรคกับวัชพืชหน่อไม้ฝรั่ง รวมทั้งพืชผักชนิดอื่น ๆ โดยเทียบกับการตรวจเอกสารงานวิจัย ทั้งในและต่างประเทศ ก่อนนำไปทดสอบในแปลงหน่อไม้ฝรั่งต่อไป
ผลการศึกษาที่นำเสนอครั้งนี้เป็นเพียงส่วนหนึ่งของการศึกษาโครงการการผสมผสานช่วงวิกฤตและการควบคุมวัชพืชโดยชีววิธีในหน่อไม้ฝรั่ง ซึ่งอยู่ในระหว่างการดำเนินการ และเมื่อสรุปผลในส่วนนี้แล้ว จึง
สามารถมาศึกษาในส่วนของการผสมผสานการนำช่วงวิกฤตของวัชพืชในแปลงหน่อไม้ฝรั่งกับการใช้เชื้อราสาเหตุเพื่อควบคุมวัชพืชได้ |