คำประกาศเกียรติคุณ                คณะกรรมการบริหารสภาวิจัยแห่งชาติ ได้พิจารณาเห็นว่า ศาสตราจารย์ ดร.อุทัยรัตน์ ณ นคร แห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ เป็นนักวิจัยที่อุทิศตนเพื่องานวิจัยอย่างต่อเนื่อง เป็นเวลากว่า 20 ปี เป็นผู้บุกเบิกงานวิจัยด้านพันธุศาสตร์สัตว์น้ำ การใช้วิธีการจัดการชุดโครโมโซมเพื่อปรับปรุงพันธุ์ปลา ศึกษาความหลากหลายทางพันธุกรรมของปลากลุ่ม Clarias (ปลาดุก) โดยศึกษาความหลากหลายทั้งภายในชนิดและระหว่างชนิด ก่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจในทรัพยากรอย่างไม่เคยมีมาก่อน เป็นผู้ที่ริเริ่มนำเครื่องหมายพันธุกรรมมาใช้ประโยชน์ในการจัดการพันธุกรรมของพ่อแม่พันธุ์สัตว์น้ำในประเทศไทย โดยใช้ในการวางแผนการผสมพันธุ์ปลาบึก ทำให้ได้ข้อมูลที่เป็นประโยชน์ในการรักษาสายพันธุ์ เป็นต้น ส่งผลให้งานวิจัยด้านพันธุศาสตร์สัตว์น้ำในประเทศไทยพัฒนาอยู่ในระดับแนวหน้า ในภูมิภาค และเป็นที่ยอมรับในระดับนานาชาติ                คณะกรรมการบริหารสภาวิจัยแห่งชาติ จึงมีมติประกาศเกียรติคุณ ศาสตราจารย์ ดร.อุทัยรัตน์ ณ นคร เป็นนักวิจัยดีเด่นแห่งชาติ ประจำปี 2550 สาขาเกษตรศาสตร์และชีววิทยา

ประวัติส่วนตัว
               ศาสตราจารย์ ดร.อุทัยรัตน์ ณ นคร เกิดที่ อำเภอแว้ง จังหวัดนราธิวาส เป็นบุตรนายสกนธ์ และนางนุกูล สงวนศักดิ์ เริ่มการศึกษาระดับประถมศึกษา ที่โรงเรียนบ้านกาโด๊ะ อำเภอรือเสาะ จังหวัดนราธิวาส จบการศึกษาในระดับมัธยมศึกษาตอนต้นจากโรงเรียนรือเสาะชนูปถัมภ์ อำเภอรือเสาะ จังหวัดนราธิวาส และระดับมัธยมศึกษาตอนปลายที่โรงเรียนคณะราษฎรบำรุง จังหวัดยะลา
               จบการศึกษาระดับปริญญาตรีจากคณะประมง ปริญญาโท สาขาพันธุศาสตร์ จากมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ จบปริญญาเอกสาขา Genetics and Breeding in Aquatic Animals จาก Ehime University ประเทศญี่ปุ่น และจบการศึกษาจากวิทยาลัยป้องกันราชอาณาจักร (2546)
               เมื่อจบการศึกษาได้บรรจุเป็นอาจารย์ ที่ภาควิชาพืชไร่-นา คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และต่อมาได้ย้ายไปรับราชการที่ภาควิชาเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ คณะประมง ในปี 2525 ได้รับแต่งตั้งเป็นผู้ช่วยศาสตราจารย์ เป็นรองศาสตราจารย์ในปีพ.ศ.2530 และได้รับพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯให้ดำรงตำแหน่งศาสตราจารย์ ในปีพ.ศ.2540
               ความภาคภูมิใจสูงสุดในชีวิต คือการได้ถวายงานแด่ ศาสตราจารย์ ดร.สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี ในฐานะประธานคณะกรรมการที่ปรึกษา ในการทรงศึกษาระดับปริญญาเอก สาขาเพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ระหว่างปีการศึกษา 2546-2550
               ศาสตราจารย์อุทัยรัตน์ สมรสกับ พลเรือโทจิตต์ ณ นคร (ปัจจุบันเป็นอาจารย์ผู้มีความรู้ความสามารถพิเศษ ภาควิชาวิศวกรรมการบินและอวกาศ คณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์) มีบุตร 2 คน คือนายชุมศักดิ์ ณ นคร และ นายชุมพร ณ นคร

ผลงานวิจัยที่ประสบความสำเร็จ
               ศาสตราจารย์อุทัยรัตน์ ได้ทุ่มเททำงานวิจัยสร้างองค์ความรู้ ก่อให้เกิดการพัฒนา ในศาสตร์ด้านพันธุศาสตร์สัตว์น้ำ และชีววิทยาการสืบพันธุ์ของสัตว์น้ำของประเทศไทย จนสามารถเขียนตำราที่ใช้สอนกันแพร่หลาย และเป็นคัมภีร์แก่นักวิชาการทั่วประเทศ เกิดประโยชน์ต่อการพัฒนาวงการวิชาการ และการสร้างกำลังคนของประเทศอย่างสูง นอกจากนั้น ยังมีผลงานหลายชิ้นที่เกษตรกรสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้โดยตรง รวมทั้งหนังสือที่เกิดจากประสบการณ์ในการวิจัย ซึ่งเขียนสำหรับเกษตรกรโดยเฉพาะ
               ผลงานวิจัยที่เด่นๆประกอบด้วย

1. การศึกษาพันธุศาสตร์ และการปรับปรุงพันธุ์ปลาดุก
ศาสตราจารย์อุทัยรัตน์ ได้ศึกษาพันธุกรรมของปลาดุกอุย อย่างต่อเนื่องเป็นระเวลานานกว่า 20 ปีมาแล้ว จากการศึกษาที่ต่อเนื่องจึงได้รับการยอมรับในระดับนานาชาติว่าเป็นผู้เชี่ยวชาญด้านปลาดุก ทั้งในด้านพันธุกรรมและการเพาะเลี้ยง โดยได้ศึกษาผลการผสมข้ามชนิดระหว่างปลาดุกอุยและปลาสวาย จนทราบว่า ในบรรดาลูกผสมที่เกิดขึ้นมีทั้งที่เป็น ลูกผสมธรรมดา ลูกผสมที่มีโครโมโซม 3 ชุด และลูกที่พัฒนาจากไข่โดยไม่เกิดการปฏิสนธิ (gynogenesis) ซึ่งความรู้ที่ได้ นำไปสู่การเหนี่ยวนำให้เกิด gynogenesis ในปลาดุกอุย การศึกษานี้มีประโยชน์มากมาย อาทิสามารถสร้างประชากรปลาเพศเมียล้วนเพื่อใช้เป็นแม่ปลา ทำให้ทราบแบบแผนการควบคุมเพศของปลาดุกอุย ใช้ปลา gynogenesis นี้ในการทำแผนที่ยีน นอกจากนั้นยังได้ริเริ่มทดลองเหนี่ยวนำให้ปลาดุก และปลาตะเพียนขาวเพิ่มชุดโครโมโซมเป็น 3 ชุด โดยใช้ความเย็น                ได้คัดพันธุ์ปลาดุกอุยเพื่อต้านทานโรค Aeromonas hydrophila ด้วยวิธีการคัดเลือกแบบดูลักษณะตนเอง นอกจากนั้นยังได้ศึกษาผลการผสมข้ามระหว่างสายพันธุ์ปลาดุกอุย
2. ความหลากหลายทางพันธุกรรมของปลากลุ่มปลาบึก และการจัดการพันธุกรรมพ่อแม่พันธุ์ปลาบึกโดยใช้เครื่องหมายพันธุกรรม
ศาสตราจารย์อุทัยรัตน์ ได้พัฒนาเครื่องหมายพันธุกรรม microsatellite ในปลาบึก และนำมาใช้ศึกษาความหลากหลายทางพันธุกรรมของปลาบึก และปลาในครอบครัวเดียวกันอื่นๆ เช่นปลาเทโพ เทพา ทำให้เกิดความรู้ความเข้าใจในทรัพยากรชีวภาพอันทรงคุณค่านี้อย่างไม่เคยมีมาก่อน นอกจากนั้นได้ ร่วมกับนิสิตปริญญาเอก (น.ส.เกตุนภัส ศรีไพโรจน์) ศึกษาความหลากหลายของพ่อแม่พันธุ์ปลาบึกในโรงเพาะฟัก จนสามารถวางแผนการผสมพันธุ์เพื่อจะรักษาความหลากหลายของปลาบึกไว้อย่างยั่งยืน ผลการศึกษาดังกล่าวได้ถ่ายทอดให้โรงเพาะฟักที่เป็นเจ้าของปลา ได้นำไปปฏิบัติ ได้รับความสนใจจากนักวิชาการ เอกชน และสื่อมวลชนทั้งในประเทศและระดับนานาชาติ
3. การผลิตลูกกุ้งก้ามกรามเพศผู้ล้วน
กุ้งก้ามกรามเพศผู้ เจริญเติบโตดีกว่าเพศเมีย ทำให้มีความต้องการลูกกุ้งเพศผู้ล้วนมากขึ้นเป็นลำดับ เทคโนโลยีผลิตกุ้งเพศผู้ล้วน ที่เกษตรกรใช้อยู่ให้ผลไม่ถึง 100% จากข้อมูลเหล่านี้ ศาสตราจารย์อุทัยรัตน์ ณ นคร ร่วมกับ อ.วิกรม รังสินธุ์ จึงได้ศึกษาหาวิธีผลิตกุ้งเพศผู้ล้วน โดยการทำลาย androgenic gland ของกุ้งเพศผู้ ขณะที่ยังเป็น postlarva กุ้งจะเปลี่ยนเป็นเพศเมีย (neofemale)  เมื่อนำกุ้ง neofemale ไปผสมกับกุ้งเพศผู้ปกติ ก็จะได้ลูกเพศผู้ล้วน ผลการวิจัยนี้ได้รับความสนใจจากเกษตรกรและนักวิชาการ ทั้งในประเทศและต่างประเทศอย่างกว้างขวาง เกษตรกรจำนวนหนึ่งได้รับเทคโนโลยีไปใช้แล้ว และขณะนี้กำลังร่วมวิจัยกับบริษัท Power Prawn เพื่อศึกษาวิธีการจัดการ neofemale เชิงพานิชย์
4. พันธุศาสตร์ประชากรของสัตว์น้ำ
ศาสตราจารย์อุทัยรัตน์ ณ นคร ได้ศึกษาความหลากหลายพันธุกรรมของสัตว์น้ำหลายชนิด ทำให้เกิดความเข้าใจในทรัพยากรทางพันธุกรรมของสัตว์น้ำพื้นเมือง นอกจากนี้ได้ค้นพบการปนเปื้อนทางพันธุกรรมในปลาดุกอุย และได้พัฒนาเครื่องหมายพันธุกรรมในปลาดุก และปลาบึก องค์ความรู้ และความชำนาญที่เกิดขึ้นได้นำไปใช้ประโยชน์ในการศึกษาการจัดการพันธุกรรมในโรงเพาะฟัก จนได้รับการยอมรับในระดับภูมิภาค