การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อสบู่ดำ
Tissue Culture of Jatropha (Jatropha curcus L.) in vitro

            นำเนื้อเยื่อตายอด ตาข้าง และเนื้อเยื่อจากส่วนต่างๆ ของต้นสบู่ดำ เช่น ใบอ่อน ก้านใบ และ hypocotyls จากต้นสบู่ดำสายพันธุ์ FBR2-2 (ต้นพันธุ์ที่ผ่านการคัดเลือกมาจากการฉายรังสีแกมมาด้วยความอนุเคราะห์จาก ผศ.สนั่น ขำเลิศ) และสายพันธุ์ A16, A20 และ A21 (ด้วยความอนุเคราะห์จากคุณแอนนา สายมณีรัตน์ สถาบันอินทรีจันทรสถิตย์) มาฟอกฆ่าเชื้อด้วยสารละลายคลอร็อกซ์ และทำการเพาะเลี้ยงในสภาพปลอดเชื้อ ในอาหารแข็งสูตร MS ซึ่งเติมฮอร์โมน เช่น kinetin, BA, NAA, 2,4-D, IBA, thidiazuron, putrescine, picloram ที่ความเข้มข้นต่างๆ ผลปรากฏว่าเนื้อเยื่อจากส่วนต่างๆ ของต้นสบู่ดำที่นำมาใช้การทดลอง มีการตอบสนองต่ออาหารเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อสูตรต่างๆ ได้อย่างรวดเร็ว เนื้อเยื่อส่วนใหญ่จะมีการพัฒนาเป็นแคลลัสได้ง่าย แคลลัสที่มีลักษณะดีเป็นแคลลัสที่เลี้ยงในอาหารสูตรที่เติม thidiazuron ความเข้มข้นตั้งแต่ 0.01-1 มก.ต่อลิตร เป็นชนิดเอ็มบริโอจีนิคแคลลัส (embryogenic callus) ซึ่งจะพัฒนาเป็นต้นจำนวนมากต่อไปได้ (ภาพที่1, 2) นอกจากนี้ยังพบว่าชิ้นส่วนของใบอ่อนที่นำมาเพาะเลี้ยงในอาหารสูตร MS ที่เติม thidiazuron ความเข้มข้น 0.1 มก.ต่อลิตร ร่วมกับ proline ความเข้มข้น 300-500 มก.ต่อลิตร หรือ casein hydrolysate ความเข้มข้น 500 มก.ต่อลิตร มีการพัฒนาเป็นยอดจำนวนมากได้โดยไม่ผ่านขบวนการเกิดแคลลัส (direct shoots) (ภาพที่3) ซึ่งจะทำให้สามารถเพิ่มปริมาณต้นได้อีกมากมายเมื่อย้ายลงอาหารสูตรที่เหมาะสมต่อไป (ภาพที่4)

           ภาพที่1 การเพาะเลี้ยงเนื้อเยื่อชิ้นส่วนต่างๆ ของต้นสบู่ดำในอาหารแข็งสูตร MS ซึ่งเติม thidiazuron ความเข้มข้น 0.1-1 มก.ต่อลิตร ดังนี้

  • (1) ตาข้างที่เพาะเลี้ยงในอาหารที่มี thidiazuron ความเข้มข้น 0.01 มก.ต่อลิตร มีการพัฒนาเป็นยอด
    และแคลลัส (NE)
  • (2) multiple shoots (S) จากการเพาะเลี้ยงตาข้างสบู่ดำในอาหารที่มี thidiazuron
    ความเข้มข้น 0.1 มก.ต่อลิตร
  • (3, 4) การเกิด direct shoots (DS) จากการเพาะเลี้ยงใบอ่อน และต้นอ่อนของสบู่ดำในอาหารที่มี thidiazuron ความเข้มข้น 0.1 มก.ต่อลิตร กับ proline ความเข้มข้น 300-500 มก.ต่อลิตร หรือ casein hydrolysate ความเข้มข้น 500 มก.ต่อลิตร

 

ศิริวรรณ บุรีคำ และ รุ่งทิพย์ กาวิตา
ศูนย์บริการฉายรังสีแกมมาและวิจัยนิวเคลียร์เทคโนโลยี สถาบันวิจัยและพัฒนา
โทร. 0-2942-8652-3