โครงการปรับปรุงพันธุ์งา
Sesame Breeding

วาสนา วงษ์ใหญ่ และ ขวัญใจ หรูพิทักษ์
ภาควิชาพืชไร่นา คณะเกษตร


            งา ( sesame  :  Sesamum indicum  L.) เป็นพืชอาหารที่ปลูกและบริโภคมานานกว่า 4,000 ปี เมล็ดงามีคุณสมบัติดีหลายประการ เช่น น้ำมันงามีกรดไขมันไม่อิ่มตัวสูงที่สำคัญ 2 ชนิด คือ กรดโอลิอิกและกรดลิโนลิอิก เมล็ดงาประกอบด้วย น้ำมัน โปรตีน คาร์โบไฮเดรท และธาตุอาหารต่างๆ ได้แก่ แคลเซียม ฟอสฟอรัส เหล็ก โซเดียม โปแตสเซียม ซีรีเนียม วิตามินB1 , B2 คาโรทีน และไนอาซีน เป็นต้น ทั้งเมล็ดงาและน้ำมันงามีสารต้านอนุมูลอิสระ คือ สารลิกแนน (lignans antioxidant) สารลิกแนนที่สำคัญได้แก่ เซซามิน (sesamin) และเซซาโมลิน (sesamolin) จากการศึกษาพบว่า สารลิกแนนในงาช่วยชะลอความแก่ ลดคอเลสเตอรอล ช่วยให้ระบบการหมุนเวียนโลหิตดี และช่วยลดปฏิกิริยาทางเคมีที่จะชักนำให้เกิดมะเร็ง ปัจจุบันงาจัดเป็นอาหารสุขภาพที่ประชาชนนิยมบริโภคมากขึ้นในหลายประเทศ

           โครงการปรับปรุงพันธุ์งา มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ ได้พัฒนาพันธุ์งาและแนะนำให้เกษตรกรปลูกมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี 2535 เป็นต้นมา ได้แก่ งาดำพันธุ์มก.18 งาขาวพันธุ์มก.19 และงาขาวพันธุ์มก.20 พันธุ์งาทั้ง 3 นี้มีการเจริญเติบโตแบบทอดยอดและฝักแตกเมื่อสุกแก่ ซึ่งเหมือนกับพันธุ์งาที่ปลูกเป็นการค้าอยู่ทั่วโลก ลักษณะฝักแตกเมื่อสุกแก่เป็นสาเหตุสำคัญที่ทำให้ผลผลิตของงาต่อพื้นที่ค่อนข้างต่ำ

           ต่อมาในปี 2546 ทางโครงการฯ ได้พัฒนาพันธุ์งาฝักไม่แตก (closed capsule หรือ non-shattering) และแนะนำให้เกษตรกรปลูก ได้แก่ งาขาวพันธุ์ซีพลัส 1 และงาขาวพันธุ์ซีพลัส 2 โดยที่สายพันธุ์ซีพลัส 2 จะมีขนาดเมล็ดใหญ่กว่าและมีปริมาณเซซามินและเซซาโมลินสูงกว่าพันธุ์ซีพลัส 1 สำหรับงาพันธุ์ฝักไม่แตกนี้ยังไม่พบว่ามีรายงานผลงานวิจัยที่ประเทศใด จากการตรวจเอกสารงานวิจัยงาและปรับปรุงพันธุ์งา

           งาดำพันธุ์ มก. 18 เป็นสายพันธุ์แท้ได้จากการคัดเลือก โดยวิธีจดประวัติจากคู่ผสม col 34/ นครสวรรค์ ลำต้นไม่แตกกิ่ง ขนาดฝักใหญ่และค่อนข้างยาว ลักษณะฝักเป็นแบบ 2 คาร์เพล มี 1 ฝัก/มุมใบ และฝักเกิดแบบตรงกันข้าม เมล็ดสีดำ งาดำพันธุ์ มก 18 มีคุณสมบัติเด่นเฉพาะ สายพันธุ์ 3 ประการคือ เมล็ดมีกลิ่นหอม รสชาติดี และสีดำสนิท เมื่อนำไปประกอบอาหารสีดำจะไม่ละลายออกมา ซึ่งคุณสมบติทั้ง 3 ประการนี้ เป็นที่ต้องการของตลาดที่บริโภคเมล็ดงาดำ โดยเฉพาะญี่ปุ่น


           งาขาวพันธุ์ซีพลัส 1 และ ซีพลัส 2 เป็นงาพันธุ์แท้ได้มาจากการคัดเลือกโดยวิธีจดประวัติจากคู่ผสม KUds6111/S20 สายพันธุ์ KUds6111 มีลักษณะฝักชะลอการแตกหลังสุกแก่ (delayed shattering) สายพันธุ์ S20 มีลักษณะฝักต้านทานการแตก(shatter resistance)จากบริษัท Sesaco Corporation

ประวัติพันธุ์ซีพลัส 1 และซีพลัส 2

              ลักษณะเด่นของงาขาวฝักไม่แตกทั้ง 2 พันธุ์ คือ ที่ระยะสุกแก่ฝักไม่แตก เมื่อฝักแห้งเมล็ดไม่ติดกับแกนกลางฝัก (placenta) เขย่าฝักจะได้ยินเสียงเมล็ด เมื่อนำมากะเทาะเมล็ดด้วยเครื่องนวดข้าว ถั่วเหลือง ถั่วเขียว และข้าวฟ่าง เมล็ดจะออกจากฝักง่าย เปลือกหุ้มเมล็ดไม่เสียหายจากการนวด เมล็ดมีสีขาวขนาดใหญ่ รสชาติอร่อย ต้นงาที่สุกแก่ทิ้งไว้ได้นานมากกว่า 6 เดือน ปลายฝักงาจะเริ่มแยกออกจากกัน