มะขามแผ่น
(Tamarind leather)


อนุวัตร แจ้งชัด
ภาควิชาพัฒนาผลิตภัณฑ์ คณะอุตสาหกรรมเกษตร
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์


      มะขามเป็นพืชที่มีประโยชน์ใช้ได้เกือบทั้งต้น มีคุณค่าทางโภชนาการ และสามารถเป็นยารักษาโรค ช่วยให้ระบบต่างๆ ของร่างกายทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ มะขามเป็นผลผลิตที่มีอยู่มากในประเทศไทยโดยเฉพาะในจังหวัดภาคเหนือ ผลิตผลจำหน่ายในรูปของสด และในรูปผลิตภัณฑ์จากการเหลือจำหน่ายสด ผลิตภัณฑ์ที่มีจำหน่ายได้แก่ มะขามแช่อิ่ม มะขามเปียก มะขามคลุกปรุงรส น้ำมะขาม มะขามกวน มะขามอัดเม็ด เป็นต้น ในแง่ของการตลาดแล้วยังมีความต้องการผลิตภัณฑ์ในรูปแบบอื่นอีก ซึ่งผลิตภัณฑ์มะขามแผ่น (tamarind leather) เป็นอีกแนวคิดในการแปรรูปมะขามให้มีมูลค่าเพิ่มที่น่าสนใจ การแปรรูปผลไม้ในรูปแบบโดยใช้เทคโนโลยีที่ไม่ซับซ้อน เช่น อบแห้งแล้วทำให้เป็นแผ่น สามารถเพิ่มมูลค่าทางเศรษฐกิจได้ และประกอบกับผู้บริโภคนิยมรับประทานผลไม้แผ่นในรูปของขบเคี้ยวเพิ่มขึ้น การพัฒนาผลิตภัณฑ์มะขามแผ่นน่าจะเป็นโอกาสอันดีที่จะกระตุ้นเศรษฐกิจได้และเพิ่มรายได้ให้แก่กลุ่มเกษตรกร OTOP หรือ ผู้ประกอบการ SME ได้ทางหนึ่ง

      อนุวัตร และ คณะที่ภาควิชาพัฒนาผลิตภัณฑ์ คณะอุตสาหกรรมเกษตรได้ทำการพัฒนาผลไม้แผ่นหลายชนิดด้วยกัน เช่น สตรอเบอรีแผ่น ทุเรียนแผ่น ขนุนแผ่น กล้วยแผ่น มะละกอแผ่น ส้มแผ่น กระท้อนแผ่น ลิ้นจี่แผ่น และผลไม้แผ่นผสมชนิดต่าง ๆ การพัฒนาผลิตภัณฑ์ดังกล่าวอยู่ในขนาดการผลิตในห้องปฏิบัติการ และอยู่ในขั้นตอนของการศึกษาการขยายสเกลการผลิตให้มากขึ้นเพื่อศึกษาตัวแปรต่าง ๆ มีฐานข้อมูลของการวิจัยผลิตภัณฑ์ผลไม้แผ่น (knowledge base) เพียงพอสามารถที่จะประยุกต์ใช้ในผลไม้ชนิดอื่น ๆ เช่น มะขามต่อไปได้เป็นอย่างดี

      การพัฒนาผลิตภัณฑ์มะขามแผ่นเพื่อใช้สำหรับประกอบอาหาร และมะขามแผ่นปรุงรส มีขั้นตอนการผลิต คือ นำมะขามเปียก (มะขามแผ่นสำหรับประกอบอาหาร) หรือ มะขามหวานอมเปรี้ยว (มะขามแผ่นปรุงรส) มาแกะยุ้งและเมล็ด นำไปแช่ในน้ำอุ่น จากนั้นตีป่นด้วยเครื่องผสมแล้ว นำไปกรอง หลังจากนั้นอุ่นให้ความร้อน และนำไปเทลงในถาด เกลี่ยให้เรียบ ก่อนนำไปอบให้แห้ง มะขามแผ่นที่ได้สามารถนำไปบริโภคได้โดยตรง หรือใช้เป็นส่วนประกอบอาหารอื่น ๆ ได้ นอกจากนี้สามารถนำไปปรุงรสด้วยผงบ๊วยเพื่อเพิ่มรสชาติให้กลมกล่มยิ่งขึ้น คุณภาพของมะขามแผ่นสามารถปรับปรุงด้วยการเติมสารปรุงแต่งต่าง ๆ เช่น เกลือ น้ำตาล ผงบ๊วย และการใช้สารปรับปรุงเนื้อสัมผัส