ชุดตรวจสอบหาสารปฏิชีวนะตกค้างในน้ำนมและเนื้อสัตว์
Kit-test for Detect Antibiotics Residue in Milk and Meat
 
ประพฤกษ์ ตั้งมั่นคง
ภาควิชาสัตวแพทยสาธารณสุขศาสตร์และการบริการวินิจฉัย
คณะสัตวแพทยศาสตร์
มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
โทร. 0-3435-1901

          ในปัจจุบันปัญหาการตกค้างสารปฏิชีวนะตกค้างในผลิตภัณฑ์ที่มาจากสัตว์ เช่น เนื้อ นม ไข่ เนื่องจากมีการนำสารปฏิชีวนะมาใช้เพื่อป้องกันและรักษาโรคในสัตว์ หรือนำมาผสมในอาหาร เพื่อเพิ่มประสิทธิภาพการเจริญเติบโตของสัตว์ เนื่องจากการตกค้างของยาปฏิชีวนะมีผลต่อสุขภาพของผู้บริโภคโดยตรง เช่น ทำให้เกิดการแพ้ยา(Allergy) ผลต่อกระดูก การรับฟัง ทำให้จุลินทรีย์เกิดการดื้อยา ทำให้เกิดการผิดปกติต่อลูกในครรภ์หรือเกิดมะเร็ง และเป็นปัญหาที่สำคัญยิ่งของประเทศโดยเฉพาะการส่งออกเนื้อไก่และกุ้งซึ่งนำรายได้เข้าประเทศปีละหลายแสนล้านบาท

          ผู้ดำเนินการวิจัยได้คิดค้นชุดทดสอบ VET.KU.2000 เป็นตัวทดสอบหาสารปฏิชีวนะตกค้างในผลิตภัณฑ์ที่มาจากสัตว์ ปัจจุบันได้ทดสอบหาสารปฏิชีวนะตกค้างในน้ำนม ซึ่งได้ทดลองกับสารปฏิชีวนะไปแล้ว 16 ชนิด ซึ่งชุดทดสอบให้ผลดีมีคุณภาพ และราคาถูก และสามารถพัฒนามาใช้ในการตรวจหาสารปฏิชีวนะตกค้างในผลิตภัณฑ์ที่มาจากสัตว์ได้ ช่วยลดการนำเข้าชุดทดสอบจากต่างประเทศที่ใช้กันอยู่ เช่น Delvotest-P , CHARM AIM-96, CHARM II

การปรับใช้ประโยชน์

  1. . เกษตรกรสามารถใช้ชุดทดสอบตรวจสอบหาสารปฏิชีวนะตกค้างในน้ำนมดิบในฟาร์มได้ ก่อนส่งโรงนม และโรงงานที่รับซื้อน้ำนมดิบจากเกษตรกร สามารถนำมาใช้ชุดทดสอบเป็นมาตรฐานวิธีการตรวจหาสารปฏิชีวนะตกค้างในน้ำนมดิบได้ เพื่อป้องกันไม่ให้น้ำนมดิบที่มีสารปฏิชีวนะตกค้างถูกรวมกับน้ำนมดิบที่ไม่มียาปฏิชีวนะตกค้าง เนื่องจากชุดทดสอบที่ผลิตขึ้นนี้มีความสะดวก รวดเร็ว และราคาถูก
  2. โรงฆ่าสัตว์สามารถใช้ชุดทดสอบตรวจสอบการตกค้างของสารปฏิชีวนะในเนื้อสัตว์ หรือผลิตภัณฑ์ต่างๆ ก่อนที่จะส่งออกไปจำหน่ายในประเทศและต่างประเทศ
  3. นักวิจัยและห้องปฏิบัติการตรวจหาสารปฏิชีวนะตกค้าง สามารถนำชุดทดสอบไปใช้เป็นวิธีตรวจสอบเบื้องต้น เพื่อลดปริมาณตัวอย่างที่จะตรวจสอบได้ ทำให้สามารถประหยัดงบประมาณของประเทศได้

หลักการ : จะใช้เชื้อแบคทีเรีย Bacillus stearothermophilus   มาเป็นตัวทดสอบ โดยจะผลิตเชื้อแบคทีเรียความเข้มข้น 108 CFU/ml ในอาหารเลี้ยงเชื้อเหลวชนิดพิเศษ และใส่ตัวสีบ่งบอกสภาพความเป็นกรด-ด่าง ชุดทดสอบปกติจะมีสีม่วง(pH=6.8) หากเกิดสภาพความเป็นกรดในชุดทดสอบจะเปลี่ยนเป็นสีเหลือง(pH = 4) เวลาจะทดสอบให้หยดตัวอย่างลงในชุดทดสอบ 0.1 มิลลิลิตร และบ่มเชื้อนาน 5 ชั่วโมง

  • ถ้าไม่มีสารปฏิชีวนะตกค้างอยู่ เชื้อแบคทีเรียในชุดทดสอบจะเจริญและใช้อาหารเลี้ยงเชื้อในชุดทดสอบ ทำให้สภาพความเป็นกรดเพิ่มขึ้น สีของชุดทดสอบก็จะเปลี่ยนจากสีม่วงเป็นสีเหลือง ให้ผลการอ่านยาปฏิชีวนะตกค้างเป็น ผลลบ
  • ถ้ามีสารปฏิชีวนะตกค้างอยู่ ยาปฏิชีวนะจะไปยับยั้งการเจริญของแบคทีเรียในชุดทดสอบ อาหารเลี้ยงเชื้อในชุดทดสอบไม่ถูกใช้ไป ทำให้สภาพความเป็นกรด-ด่างไม่เปลี่ยนแปลง สีของชุดทดสอบยังคงสีเดิม(สีม่วง)ให้ผลการอ่านยาปฏิชีวนะตกค้างเป็น ผลบวก