ระบบการเตรียมเมล็ดพันธุ์สำหรับเกษตรอินทรีย์

 
ภาณี ทองพำนัก และคณะ
ฝ่ายปฏิบัติการวิจัยและเรือนปลูกพืชทดลอง
สถาบันวิจัยและพัฒนาแห่งมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์
โทร 034-281-092

              เมล็ดพันธุ์ที่ดี มีคุณภาพความงอกมีความแข็งแรงสูง และปราศจากโรคแมลงแล้วย่อมทำให้ต้นพืชนั้นเจริญงอกงาม แข็งแรง ออกดอกและ ให้ผลผลิตดีในที่สุด เมล็ดพันธุ์จัดเป็นปัจจัยการผลิตที่สำคัญอย่างหนึ่งที่ระบุไว้ในข้อกำหนดเกษตรอินทรีย์ของประเทศไทยว่า จะต้องไม่เป็นเมล็ดพันธุ์ที่ได้รับการดัดแปลงพันธุกรรม (GMO, genetic modified organism) และปราศจากการคลุกสารเคมีสังเคราะห์ใดๆทั้งสิ้นที่จะใช้ในการเตรียมเมล็ด แต่ก็ยังมีสารอนินทรีย์ที่อนุญาตให้ใช้ได้ เช่น ธาตุอาหารเสริม ได้แก่ โบรอน เหล็ก ทองแดง แมงกานีส โมลิบดีนัม และสังกะสี และการเตรียมเมล็ดพันธุ์ก่อนปลูก แนะนำให้แช่น้ำร้อนที่อุณหภูมิ 50 - 55 องศาเซลเซียส เพื่อกำจัดเชื้อราและแบคทีเรียบางชนิดที่ติดมากับเมล็ด การคลุกเมล็ดด้วยจุลินทรีย์ปฏิปักษ์ เช่น เชื้อราไตรโคเดอร์มา (trichoderma) เชื้อแบคทีเรีย Bacillus subtilis (Bs) ทั้งหลายเหล่านี้สามารถทำได้ขึ้นอยู่กับชนิดเมล็ดพืช และเชื้อสาเหตุโรค ปัญหาในปัจจุบันไม่มีเมล็ดพันธุ์ที่ขายในท้องตลาด ระบุว่าใช้ได้สำหรับเกษตรอินทรีย์ เนื่องจากเมล็ดพันธุ์ที่จำหน่ายล้วนคลุกด้วยสารเคมีแทบทั้งสิ้นในข้อกำหนดเกษตรอินทรีย์มาตรฐานสากลกำหนดว่า ปี ค.ศ.2005 ต้องใช้เมล็ดพันธุ์พืชที่ผลิตแบบเกษตรอินทรีย์เท่านั้น
  

 
             ดังนั้นจึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่หน่วยงานภาครัฐต้องมีการเตรียมความพร้อมเมล็ดพันธุ์อินทรีย์ ให้ได้เมล็ดพันธุ์ที่ปราศจากสารเคมี และเป็นเมล็ดพันธุ์ที่มีคุณภาพการงอกสูง มีความตรงตามพันธุ์ออกสู่ตลาดเมล็ดพันธุ์ ในสภาพปัจจุบันมีการเตรียมการ และศึกษาแต่ยังไม่มีหน่วยงานใดสามารถผลิตเมล็ดพันธุ์ในระบบเกษตรอินทรีย์ได้ เห็นควรอนุโลมให้มีการผลิตเมล็ดพันธุ์ในระบบGAPไปก่อน ให้ได้เมล็ดพันธุ์ที่ปราศจากการปนเปื้อนของสารเคมี แล้วจึงใช้เมล็ดพันธุ์ ล็อทนั้นๆ ไปเตรียมเมล็ดพันธุ์สำหรับเกษตรอินทรีย์
การเตรียมเมล็ดพันธุ์ทำได้หลายประการขึ้นอยู่กับปัญหาที่จะเกิดในขณะเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์หรือในแปลงปลูก เริ่มดำเนินการได้ทันทีหลังการเก็บเกี่ยว ถ้าต้องการเก็บรักษาไว้ใช้ในระยะยาวนานต้องลดความชื้นให้ต่ำ และเก็บรักษาในสภาพอุณหภูมิต่ำ ถ้ามีปัญหาแมลงในโรงเก็บก็ควรทำลายแมลงก่อนทำการเก็บรักษาในห้องปกติ แต่ถ้าเก็บในที่อุณหภูมิต่ำก็สามารถยับยั้งการเจริญเติบโตหรือยับยั้งการเพิ่มปริมาณของแมลงได้ระยะหนึ่ง ถ้าเมล็ดพันธุ์นั้นมีอายุการพักตัวต้องทำลายอายุการพัก การเตรียมเมล็ดพันธุ์ให้พร้อมการงอกทันทีเมื่อลงปลูกทำให้ได้ต้นกล้าที่งอกสม่ำเสมอ และลำต้นตั้งตัวได้ดีทั่วทั้งแปลงปลูก


  

ขบวนการเตรียมเมล็ดพันธุ์สำหรับเกษตรอินทรีย์


 

แปลงผลิตเมล็ดพันธุ์

  1. ใช้พื้นที่ปลูกได้มาตรฐาน ตามระบบ GAP
  2. ใช้พันธุ์ดีและเป็นพันธุ์ตอบสนองต่อปุ๋ยอินทรีย์
  3. ปรับปรุงดิน ป้องกันกำจัดโรคและแมลงศัตรูพืช ตามระบบ GAP
  4. คัดทิ้งพันธุ์ปน จากแปลงปลูก

เตรียมอะไรไปกับเมล็ดพันธุ์

  1. ใช้น้ำอุ่นหรือความร้อนแห้งฆ่าโรคและแมลงที่ติดมากับเมล็ด
  2. ใช้อินทรีย์สารช่วย เร่งการเจริญเติบโตระยะกล้า
  3. ใช้จุลินทรีย์ปฏิปักษ์ เช่นไตรโคเดอร์มาเป็นต้น เพื่อควบคุมโรคในระยะต้นกล้า
  4. ใช้สารสกัดธรรมชาติ ป้องกันกำจัดโรคและแมลงศัตรูพืช ในขณะเก็บรักษาเมล็ดพันธุ์ และระยะต้นกล้า
  5. ใช้จุลินทรีย์ให้สีหรือสีย้อมธรรมชาติ หากมีการ เคลือบเมล็ดพันธุ์

วัสดุสำหรับเตรียมเมล็ดพันธุ์อินทรีย์

  1. ทดสอบใช้กับเมล็ดพันธุ์ในห้องปฏิบัติการ
  2. ทดสอบในแปลงปลูก
  3. ทดสอบกับการปลูกพืชในสภาพไร้ดิน
  4. วิเคราะห์ชนิดและปริมาณองค์ประกอบ
  5. ใช้สารปราศจากโลหะหนักและอื่นใดที่เป็นข้อห้ามในระบบเกษตรอินทรีย์